Waarom deze aanbeveling?
Niet-medicamenteuze interventies zoals frequenter aanleggen en observaties en feedback over de aanlegtechniek en het advies van een gecertificeerde lactatiekundige hierin zijn in eerste instantie aan te bevelen.
Dit, omdat de kwaliteit van bewijs over het voorschrijven van kruiden en medicatie ter bevordering van de borstvoeding laag is. Er is m.n. weinig bekend over bijwerkingen, waardoor we over het algemeen terughoudend willen zijn in het aanbevelen van kruiden en medicatie. Gember(thee) lijkt de melkproductie iets te verhogen en is eventueel te overwegen. Op basis van de praktijk blijkt frambozenblad(thee) positieve effecten te hebben, dit is niet wetenschappelijk onderzocht. Na het toepassen van niet-medicamenteuze interventies en het gebruik van gember kan in tweede instantie het voorschijven van medicatie (kortdurend domperidon) overwogen worden in het geval van re-lactatie en wanneer het kind niet goed groeit.
Van bewijs naar aanbeveling
Voor- en nadelen
Voordelen: Gember en domperidon lijken een positief effect op de melkproductie te hebben.
Nadelen: Er werd geen informatie gevonden over de vergelijking domperidon – niet-medicamenteuze interventie en over de kruiden knoflook, frambozenblad, galega en gezegende distel. Ook werd er geen informatie over bijwerkingen van kruiden gegeven. Metoclopramide lijkt geen effect op de melkproductie te hebben. De populaties waarin domperidon en metoclopramide onderzocht zijn, zijn niet allemaal eerstelijns populaties, waardoor het effect mogelijk anders is in deze groep. Wanneer we echter kijken naar het enkele onderzoek waarin de populatie wel uit de eerste lijn komt,134 zijn de resultaten vergelijkbaar met de hierboven beschreven conclusies.
De maximaal geadviseerde dosering is 3 x 10 mg domperidon. De optimale gebruiksduur van domperidon is onduidelijk. In de meeste onderzoeken wordt domperidon 1 tot 2 weken gegeven en geeft dan een goede effectiviteit. Langdurig gebruik wordt afgeraden in verband met mogelijke cardiale bijwerkingen bij de moeder (Bijwerkingencentrum Lareb. Kennisbank geneesmiddelgebruik rondom zwangerschap, geraadpleegd op 19 mei 2022).
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) beveelt aan metoclopramide niet langer dan 5 dagen te gebruiken vanwege het risico op neurologische bijwerkingen bij de moeder. Verder zijn er meldingen van het ontstaan van een (postpartum)depressie na het gebruik van metoclopramide. Geef metoclopramide bij voorkeur niet aan vrouwen met een eerder doorgemaakte depressie (Bijwerkingencentrum Lareb. Kennisbank geneesmiddelgebruik rondom zwangerschap, geraadpleegd op 19 mei 2022).
Kwaliteit van bewijs
De kwaliteit van het bewijs was redelijk tot zeer laag. Er werd afgewaardeerd vanwege de kans op vertekening doordat blindering niet mogelijk was door de specifieke reuk van een kruidenthee, indirect bewijs (de populatie in de onderzoeken was anders dan die van de doelpopulatie) en onnauwkeurigheid (lage aantallen deelnemers in de onderzoeken).
Waarden en voorkeuren van patiënten
We zijn van mening dat vrouwen die borstvoeding geven, waarvan het kind niet goed groeit of vrouwen die re-lactatie willen, een interventie willen toepassen/ gebruiken die laagdrempelig beschikbaar, effectief is en weinig/ geen schadelijke bijwerkingen hebben (inschatting van de werkgroep).
Kosten
De kosten voor kruiden ter bevordering van borstvoeding zijn laag (€ 5 voor 250 g); deze zijn verkrijgbaar bij de drogist.
De kosten voor medicatie zijn, prijs per dag: domperidon 10 mg € 0,17; metoclopramide 10 mg € 0,24), exclusief afleverkosten (Zorginstituut. Medicijnkosten.nl, geraadpleegd 15 oktober 2021).
Aanvaardbaarheid
Het ondersteunen van borstvoeding als het kind niet goed groeit of vrouwen die re-lactatie willen is naar mening van de werkgroep de taak van de huisarts in overleg met de lactatiekundige als het om medicatie gaat die alleen de huisarts kan voorschrijven. Het innemen van medicatie ter bevordering van borstvoeding zal voor sommigen aanvaardbaar zijn, voor anderen minder, omdat de medicatie voor bijwerkingen bij moeder en kind kan zorgen en omdat er ook andere manieren van voeden zijn.
Het is algemeen aanvaard om kruiden(thee) te gebruiken om de borstvoeding te bevorderen. Al moet goed gekeken worden welke thee genuttigd wordt omdat gebruik van thee met venkel en anijs wordt afgeraden omdat daar estragol in zit, wat in bepaalde concentraties giftig kan zijn.
Haalbaarheid
Het gebruik van kruiden(thee) en/of medicatie is haalbaar voor vrouwen die borstvoeding geven; de kruiden(thee) kan bij de supermarkt of drogisterij gekocht worden, medicatie kan door de huisarts voorgeschreven worden.
Samenvatting van bewijs
Uitgangsvraag
Zijn kruiden of medicatie ter bevordering van borstvoeding aan te bevelen bij vrouwen van wie het kind niet goed groeit of vrouwen die relactatie willen? Zie de tabel voor de PICO.
Patiënten | Vrouwen van wie het kind niet goed groeit of vrouwen die relactatie willen |
|---|---|
Interventie | Kruiden of medicatie |
Vergelijking | Placebo of niet-medicamenteuze interventie (zie onder voor volledige vergelijkingenlijst) |
Uitkomstmaten |
|
Vergelijkingen:
- Kruiden (zoals venkel, fenegriek, knoflook, gember, mariadistel) versusplacebo
- Domperidon versus placebo
- Domperidon versus niet-medicamenteuze interventie (aanlegtechniek, frequenter aanleggen)
- Metoclopramideversus placebo
Achtergrond
Soms groeit het kind niet goed. Ook willen vrouwen na een periode geen borstvoeding gegeven te hebben toch weer borstvoeding geven of hebben zij een zeer sterke wens tot het geven van borstvoeding en willen zij niet stoppen en/of bijvoeden. De vraag is dan: wat helpt om de borstvoeding (weer/verder) op gang te krijgen? Een gecertificeerde lactatiekundige, bij voorkeur IBCLC (International Board Certified Lactation Consultant), kan advies geven over niet-medicamenteuze interventies, zoals een juiste aanlegtechniek en de frequentie om optimaal en voldoende borstvoeding te kunnen geven.
Naast medicatie zijn er veel kruiden op de markt waarvan beweerd wordt dat die een positief effect op borstvoeding hebben. In dit detail beschrijven we dit.
Methoden
Er is een systematische literatuurzoekactie naar systematische reviews (SR’s) en RCT’s uitgevoerd in PubMed en Embase in juli 2020.
Resultaten
Resultaat zoekactie
De zoekactie leverde 3 systematische reviews met meta-analyse op naar het effect van kruiden of medicatie versus placebo op de borstvoeding.135134136 Een aanvullende search na de zoekdata van de verschillende literatuuronderzoeken leverde geen aanvullende RCT’s op voor domperidon en metoclopramide, en ook niet voor kruiden. De update van de zoekactie in juni 2022 leverde 3 reviews en 1 RCT op waarvan de resultaten allemaal in lijn zijn met de beschreven onderzoeken en de aanbeveling van de werkgroep ondersteunen.137138139140
Onderzoekskenmerken
Foong includeerde RCT’s over orale galactogogen (middelen die de melkproductie stimuleren) om de melkproductie bij moeders die borstvoeding geven te verhogen voor baby’s die niet te vroeg geboren zijn en niet in het ziekenhuis liggen. De vergelijkingen zoals te lezen in de PICO hierboven werden ook beschreven. Er werden 5 RCT’s over verschillende kruiden geïncludeerd: 1 over de vergelijking venkel (Iran, 7,5 gr in zwarte thee 3 x/dag 4 weken lang) – placebo (n = 59), 2 over de vergelijking fenegriek (Iran, 7,5 gr in zwarte thee 3 x/dag 4 weken lang en Egypte, 2 gr in thee 3 x/dag 2 weken lang) – placebo (n = 58 en n = 37), 1 over gember (Thailand, capsule 500 mg 2 x/dag 7 dagen) – placebo (n = 68) en 1 over maria- of melkdistel (Italië, 420 mg/dag 63 dagen lang) – placebo (n = 50). Er werd 1 RCT (n = 45) geïncludeerd die het effect van domperidon op de borstvoeding beschreef en 2 RCT’s (n = 33) die het effect van metoclopramide onderzochten.
Taylor includeerde 5 RCT’s (uitgevoerd in Canada, Pakistan, Indonesië, India en Thailand) over het effect van domperidon (30-40 mg/dag) vergeleken met placebo op borstvoeding. In totaal werden er 239 vrouwen geïncludeerd (duur van de zwangerschap > 29 weken tot 40 weken). Gebruiksduur van domperidon was 4-14 dagen. Uitkomstmaten: melkvolume (ml/dag). NB In Nederland is de aanbevolen gebruiksduur maximaal 7 dagen, en de dosering 30 mg/dag.
Bazzano includeerde RCT’s over kruiden en medicatie om de borstvoeding te bevorderen (galactogogen). 4 RCT’s over domperidon, 6 RCT’s (uitgevoerd in Engeland, USA (2 x), België, India en Iran) over metoclopramide (10 mg 3 x/dag; 7-15 dagen / n = 182) en 8 RCT’s over kruiden (vrouwenginseng, fenegriek, mariadistel, knoflook en peperwortelboom) werden geïncludeerd. Populaties waren erg verschillend: van moeders zonder lactatieproblemen tot moeders van wie het kind niet goed groeide Alleen de narratieve review over metoclopramide wordt gebruikt voor deze uitgangsvraag, omdat we voor domperidon en kruiden een recentere review tot onze beschikking hebben (zie hierboven). Gebruikte uitkomstmaten in de onderzoeken over metoclopramide: melkproductie, gewichtstoename van de zuigeling, tijd tot relactatie c.q. continueren borstvoeding en bijwerkingen moeder.
Er werden geen onderzoeken gevonden met de uitkomstmaten: bijwerkingen kind, exclusieve borstvoeding (borstvoeding zonder bijvoeden) en duur medicatiegebruik; over de kruiden knoflook, frambozenblad, galega en gezegende distel, of over de vergelijking domperidon – niet-medicamenteuze interventie.
Effectiviteit en bijwerkingen
Zie tabellenKruiden vergeleken met placebo, Domperidon vergeleken met placebo enMetoclopramide vergeleken met placebo voor de samenvatting van de resultaten.
Kruidengeneesmiddelen hebben, afhankelijk van de werkzame stoffen, mogelijk een nadelige invloed op de zuigeling of op de melkproductie. De NVWA raadt lacterende vrouwen uit voorzorg af om borstvoedingsthee (met venkel en anijs) te drinken, omdat borstvoedingsthee nadelige gezondheidseffecten kan hebben (bron: nvwa.nl/).
Veiligheid gedurende de borstvoedingsperiode
Domperidon: Domperidon lijkt op de korte termijn geen bijwerkingen te geven bij de zuigeling. Naar mogelijke bijwerkingen bij de zuigeling op de lange termijn is geen onderzoek gedaan. De meest gebruikte dosering is driemaal daags 10 mg. De optimale gebruiksduur van domperidon is niet duidelijk. In de meeste onderzoeken wordt domperidon 1 tot 2 weken gegeven en geeft dan een goede effectiviteit. Langdurig wordt afgeraden in verband met mogelijke cardiale bijwerkingen bij de moeder (Bijwerkingencentrum Lareb. Kennisbank geneesmiddelgebruik rondom zwangerschap op lareb.nl, geraadpleegd op 19 mei 2022).
Metoclopramide: In onderzoeken worden nauwelijks nadelige effecten op de zuigeling gezien, maar niet alle studies hebben dit goed onderzocht. De onderzochte dosering bedraagt tot 45 mg per dag. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) beveelt aan metoclopramide niet langer dan 5 dagen in een maximale dagdosering van 30 mg te gebruiken in verband met het risico op neurologische bijwerkingen bij de moeder. Verder zijn er meldingen van het ontstaan van een (postpartum)depressie na het gebruik van metoclopramide (Bijwerkingencentrum Lareb. Kennisbank geneesmiddelgebruik rondom zwangerschap, geraadpleegd op 27-11-2020).
Conclusies
- Gember lijkt het melkvolume te verhogen vergeleken met placebo (kwaliteit van het bewijs: redelijk tot zeer laag).
- We zijn onzeker of de kruiden fenegriek en melkdistel het melkvolume verhogen vergeleken met placebo (kwaliteit van bewijs: zeer laag).
- De kruiden venkel en fenegriek lijken niet tot nauwelijks effect op het gewicht van de zuigeling te hebben (kwaliteit van het bewijs: laag).
- Domperidon verhoogt waarschijnlijk het melkvolume (kwaliteit van bewijs: redelijk).
- Domperidon geeft mogelijk evenveel kans op QT-verlenging als placebo, maar meer op de bijwerking 'droge mond' (kwaliteit van bewijs: laag).
- Er is mogelijk niet of nauwelijks verschil in melkproductie, gewichtstoename zuigeling, tijd tot re-lactatie en continueren borstvoeding bij gebruik van metoclopramide of placebo (kwaliteit van bewijs: laag).
- Er worden niet of nauwelijks bijwerkingen bij de zuigeling gevonden bij gebruik van domperidon of metoclopramide (Bijwerkingencentrum Lareb. Kennisbank geneesmiddelgebruik rondom zwangerschap, geraadpleegd op 27-11-2020).
- Er is mogelijk niet of nauwelijks verschil in het voorkomen van bijwerkingen bij de moeder bij gebruik van metoclopramide of placebo (kwaliteit van bewijs: laag).
- Er werden geen onderzoeken gevonden met informatie over exclusieve borstvoeding (borstvoeding zonder bijvoeden) en duur medicatiegebruik, ook werden er geen onderzoeken gevonden over de kruiden knoflook, frambozenblad, galega en gezegende distel en geen onderzoeken over de vergelijking domperidon vergeleken met niet-medicamenteuze interventie.
Bekijk volledige aanbeveling, samenvatting bewijs en beslisondersteuning (Kruiden)
Bekijk infographic en interactieve tabel met samenvatting van het bewijs (Kruiden)
Bekijk volledige aanbeveling, samenvatting bewijs en beslisondersteuning (Domperidon)
Bekijk infographic en interactieve tabel met samenvatting van het bewijs (Domperidon)
Bekijk volledige aanbeveling, samenvatting bewijs en beslisondersteuning (Metoclopramide)
Bekijk infographic en interactieve tabel met samenvatting van het bewijs (Metoclopramide)
